اگر در وسط ماه به سرزمینی سفر کرد که آغاز و پایان رمضانشان با سرزمین خودش متفاوت بود چگونه روزه بگیرد؟

«اگر شخص از یک سرزمین به سرزمین دیگریسفر کند که مطالع هلال آن متفاوت بود قاعده این است که شروع و پایانرمضانش بر اساس همان سرزمینی باشد که هنگام ثبوت ماه در آن بوده است،اما در صورتی که روزه‌اش از ۲۹ روز کمتر شد واجب است که۲۹ روز را کامل کند زیرا ماه قمری ممکن نیست از۲۹ روز کمتر باشد و این قاعده از سخن رسول الله ـ صلیالله علیه وسلم ـ گرفته شده که می‌فرماید: هرگاه آن رادیدید روزه بگیرید و هرگاه دیدید افطار کندو آنجا که می‌فرماید: ماه بیست و نه روز است، پس روزهنگیرید تا آن را ببینید و افطار نکنید تا آن رامشاهده کنید. و از حدیث کریب که معاویه او را به شامفرستاد و در آن آمده که کریب به ابن عباس ـ رضی الله عنهما ـبیان کرد که مردم در شام هلال رمضان را شب جمعه دیده‌اند، پس ابن عباسگفت: اما ما آن را شب شنبه دیده‌ایم، و همچنان روزه را ادامه می‌دهیمتا سی روز را کامل کنیم یا ماه را ببینیم. پسکریب گفت: آیا رویت و روزه‌ی معاویه کافینیست؟ ابن عباس گفت: نه، پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـبه ما چنین دستور داده است.

اینجا چند مثال برای توضیح این قاعدهبیان خواهیم کرد:

مثال اول: شخص از سرزمینی که مردمش روز یکشنبه روزهرا شروع کرده‌اند به سرزمینی رفته که روز شنبه روزه را شروع کرده‌اند.در این صورت با آن‌ها (مردم سرزمین دوم) افطار می‌کند وقضای یک روز را به جا می‌آورد.

مثال دوم: شخص از سرزمینی که مردمش روز یکشنبه روزهرا شروع کرده‌اند به سرزمینی مسافرت کرده که از روز دوشنبه روزه راآغاز کرده‌اند و روز چهارشنبه پس از سی روز افطار کرده‌اند. وی با آن‌هابه روزه ادامه می‌دهد حتی اگر بیش از سی روز روزه شودزیرا اکنون در مکانی است که هلال را ندیده‌اند بنابراینافطار برایش جایز نیست. حال وی شبیه مسافریاست که در حال روزه از سرزمینی شروع به مسافرت کرده که خورشیدآن در ساعت شش غروب می‌کند و به سرزمینی رفته که خورشیددر ساعت هفت غروب می‌کند و اجازه‌ی افطار ندارد مگر در ساعت هفت،زیرا الله متعال می‌فرماید:

ثُمَّ أَتِمُّواْ الصِّيَامَ إِلَىالَّليْلِ وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ تِلْكَ حُدُودُاللّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْيَتَّقُونَ [بقره: ۱۸۷]

(سپس روزه را تا [فرا رسیدن] شب به اتمام رسید و درحالی که در مساجد معتکف هستید [با زنان] آمیزش نکنید.این است حدود الله، پس به آن نزدیک نشوید. این گونه اللهآیات خود را برای مردم بیان می‌کند، باشد که تقواپیشه کنند).

مثال سوم: از سرزمینی که مردمش روز یکشنبه روزه راشروع کرده‌اند و روز سه شنبه با پایان سی روز افطار کرده‌اند بهسرزمینی برود که مردمش از روز یکشنبه روزه شده‌اند و روز دوشنبهپس از ۲۹ روز افطار کرده‌اند. در این صورت با آن‌ها افطارمی‌کند و نیازی به قضای یک روز ندارد، زیرا۲۹ روز را کامل کرده است.

دلیل وجوب افطار در مثال اول این بود که هلال رادیده‌اند و پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرموده است:هرگاه آن را دیدید افطار کنید، و دلیل وجوب قضاییک روز این است که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـفرموده است: همانا ماه [حداقل] بیست و نه روز است پس ممکن نیست کهاز بیست و نه روز کمتر باشد.

دلیل وجوب ادامه‌ی روزه بیش از سی روز در مثالدوم این قول پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ است که: هرگاه آن را دیدید افطار کنید بنابراین افطار وابسته بهدیدن ماه است، و در این مثال رویت رخ نداده و بنابرایناین روز در آن مکان جزو رمضان است و بنابراین افطارِ آن حلالنیست.

حکم مثال سوم و چهارم نیز واضح است.

این پاسخی بود که در مساله‌ی فوق با ادله‌یآن بر اساس قول راجح که اختلاف حکم بر اساس اختلاف مطالع است برای ما آشکارگردید. اما بر اساس قولی که حکم با اختلاف مطالع فرقی نمی‌کندو هرگاه رویت شرعی در هر جایی رخ داد روزه یا افطاربرای همه‌ی مردم لازم می‌گردد، در این صورت حکم نیزبه ثبوت رویت وابسته است. اما در این حالت باید شخص به صورتپنهان روزه یا افطار کند تا مخالفت با جماعت پیش نیاید».