معنای کلمه‌ی طاغوت

همه‌ی چیزهاییکه به جای الله یا همراه او پرستیده شود طاغوت به شمارنمی‌آید، زیرا بر اساس قول صحیح اهل علم در بیانمعنای طاغوت چنانکه ابن جریر طبری در تفسیر خود (۳/۲۱) آورده صحیح آن است که طاغوت هر چیزی است که برالله طغیان و سرکشی کند و به جای او عبادت شود، که اینعبادت یا با اجبار عبادت کنندگان و یا از روی طاعت آنان باشد.فرقی نمی‌کند که این معبود انسان باشد یا شیطانیا بت یا هر چیزی دیگر و همچنین می‌گوید:اصل کلمه‌ی طاغوت (تجاوزگری و گذر کردن از حد) از اینجا گرفتهشده که وقتی کسی از حد خود گذر کند می‌گویند: فلانیطغیان کرد.

اما پیامبران و علما و دیگرصالحان و اولیای خداوند مردم را به عبادت خود مجبور نکرده‌اند و نه ازآنان خواسته‌اند که در این امر از آنان اطاعت نمایند، بلکه برعکس،آنان را به شدت از این کار برحذر داشته‌اند و هدف از فرستادن پیامبرانبه سوی مردم، دعوت آنان به توحید الله و کفر به هرکس و هر چیزجز اوست، چنانکه الله متعال می‌فرماید: وَلَقَدْ بَعَثْنَافِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ[نحل/ ۳۶] (و در حقیقت در میان هر امتی فرستاده‌ایبرانگیختیم [تا بگوید] الله را بپرستید و از طاغوتبپرهیزید).

و همیچنین می‌فرماید:وَإِذْ قَالَ اللّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَأَنتَ قُلتَ لِلنَّاسِاتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَهَيْنِ مِن دُونِ اللّهِ قَالَ سُبْحَانَكَ مَا يَكُونُلِي أَنْ أَقُولَ مَا لَيْسَ لِي بِحَقٍّ إِن كُنتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُتَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلاَ أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنتَ عَلاَّمُالْغُيُوبِ (۱۱۶) مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلاَّ مَا أَمَرْتَنِيبِهِ أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ وَكُنتُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا مَّادُمْتُ فِيهِمْ فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِي كُنتَ أَنتَ الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْوَأَنتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ [مائده/۱۱۶-۱۱۷] (هنگامی که الله فرمود:ای عیسی پسر مریم، آیا تو به مردم گفتی من ومادرم را همچون دو خدا به جای الله بپرستید؟ گفت: منزهی تو، مرانزیبد که [در باره‌ی خویشتن] چیزی را که حق مننیست بگویم؛ اگر آن را گفته بودم قطعا آن را می‌دانستی؛آنچه در نفس من است تو می‌دانی و آنچه در نفس توست من نمی‌دانم،چرا که تو خود دانای رازهای نهانی (۱۱۶) جزآنچه مرا بدان فرمان دادی [چیزی] به آنان نگفتم. [گفته‌ام] کهالله پروردگار من و پروردگار خود را عبادت کنید و تا وقتی درمیانشان بودم بر آنان گواه بودم، پس چون روح مرا گرفتی تو خود بر آناننگهبان بودی و تو بر هر چیز گواهی).

بنابراین، پیامبران و علماـ حتی اگر توسط مردم عبادت شوند ـ طاغوت نامیده نمی‌شوند.

اگر گروهی از مردم درباره‌یامام شافعی یا دیگر علما ـ رحمهم الله ـ دچار غلو شده‌اند و بهجای الله آنان را به فریاد می‌خوانند یا قبورشان رامی پرستند، این گناه آن علما نیست، بلکه گناه کسانی استکه دچار شرک شده‌اند. همینطور نصرانیانی که عیسی ـعلیه السلام ـ را عبادت می‌کنند، گناهی بر گردنعیسی ـ علیه السلام ـ نیست. یکی ازتعاریف مختصر طاغوت این است: هر که به جای الله پرستیدهشود در حالی که خود به آن رضایت دارد. و مشخص است که عیسیـ علیه السلام ـ و دیگر پیامبران و همینطور امامشافعی ـ رحمه الله ـ و دیگر علمای موحد راضی نبودند کهمردم آنان را به جای الله یا همراه او عبادت کنند، بلکه از اینکار نهی نموده و به بیان توحید پرداخته‌اند. الله متعالمی‌فرماید:

وَإِذْ قَالَ اللّهُ يَا عِيسَىابْنَ مَرْيَمَ أَأَنتَ قُلتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَهَيْنِ مِندُونِ اللّهِ قَالَ سُبْحَانَكَ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أَقُولَ مَا لَيْسَ لِيبِحَقٍّ إِن كُنتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلاَأَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ (۱۱۶)مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلاَّ مَا أَمَرْتَنِي بِهِ أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ رَبِّيوَرَبَّكُمْ [مائده/ ۱۱۶-۱۱۷](هنگامی که الله فرمود: ای عیسی پسر مریم،آیا تو به مردم گفتی من و مادرم را همچون دو خدا به جای اللهبپرستید؟ گفت: منزهی تو، مرا نزیبد که [در باره‌یخویشتن] چیزی را که حق من نیست بگویم؛ اگر آن راگفته بودم قطعا آن را می‌دانستی؛ آنچه در نفس من است تو می‌دانیو آنچه در نفس توست من نمی‌دانم، چرا که تو خود دانای رازهاینهانی (۱۱۶) جز آنچه مرا بدان فرمان دادی[چیزی] به آنان نگفتم. [گفته‌ام] که الله پروردگار من و پروردگار خودرا عبادت کنید).

والله اعلم.