Vârislerinin almakta oldukları babasının emekli maaşından sadaka-i câriye yaptırmak isteyen kimse

Hamd, yalnızca Allah’adır.

Birincisi:

Ana-babaya iyilik, hayırlı amellerin enkıymetlisidir. Ölümlerinden sonra onlara iyilikte bulunmak daana-babaya yapılan iyiliklerdendir.

إِذاَ ماَتَ اْلإِنْساَنُانْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثَةٍ: إِلاَّ مِنْ صَدَقَةٍجاَرِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صاَلِحٍ يَدْعوُ لَهُ.[رواه مسلم]

“İnsanöldüğü zaman, amelinin sevabı kesilir. Ancak (hayrın devamlıolması ve faydasının kesilmemesi sebebiyle) şu üçşeyin sevabı kesilmez: Sadaka-i Câriye (müslümanlarınyararlanması için bir şeyi Allah rızâsı için vakfetmekgibi), faydalı ilim (insanlara Allah rızâsı için dînîilimleri öğretmek veya bunun için kitap yazmak gibi), kendisineduâ eden hayırlı evlât (insan vefat ettikten sonra arkasındakendisine rahmet ve mağfiretle duâ eden birisinibıraktığı zaman, o evlâdın duâsı, yabancıbir kimsenin duâsından daha çok kabûle şayandır).”[1]

İmam Nevevî -Allah ondan râzı olsun-hadisin şerhinde şöyle demiştir:

“Hadisin anlamı şudur:Ölen kimsenin ameli, onun ölmesiyle birlikte kesilir. Bu üçşeyin dışında kendisine devamlı sevapyazılması da kesilir. Çünkü bu üç şeyin devam etmesinin sebebikendisidir.Zirâ çocuk, babanın kesbindendir.Aynı şekilde geridebıraktığı ta’lim ve tasnif (eğitim ve telif) deböyledir. Yine vakıf demek olan sadaka-i câriye de böyledir.”

Değerli âlim Zekeriyya el-Ensârî -Allahona rahmet etsin- bu konuda şöyle demiştir:

“Sadaka-i câriye, -er-Râfiî’nin dedediği gibi-, âlimler tarafından vakfa yorumlanır.”[2]

Dolayısıyla Sadaka-i câriyeolabilmesi için, faydasının müslümanların fakirlerine veyamücâhitlerine veyahut da ilim talebelerine geri dönen bir vakıfolması gerekir. Yoksa sadaka-i câriye, sadece bir malı tasadduk etmekleolmaz.

Bu konuda (129195) nolu sorunun cevabına bakabilirsiniz.

İkincisi:

Bir evlât, anne ve babasının vefâtından sonra onlaradına sadaka verirse, Allah Teâlâ’nın lütuf ve ihsanıyla busadakanın sevâbı onlara ulaşır.

NitekimÂişe’den -Allah ondan râzı olsun- rivâyet olunduğunagöre bir adam, Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem-‘e gelerekşöyle dedi:

إِنَّ أُمِّيَ افْتُلِتَتْنَفْسُهَا، وَإِنِّي أَظُنُّهَا لَوْ تَكَلَّمَتْ تَصَدَّقَتْ، فَهَلْ لَهَاأَجْرٌ إِنْ تَصَدَّقْتُ عَنْهَا؟ قَالَ: نَعَمْ. [رواه البخاري ومسلم]

“Annemansızın vefat etti. Eğer konuşmaya fırsatbulsaydı, tasaddukta bulunurdu. Onun için sadakaversem, ona ecir var mıdır? Diye sordu.

Bunun üzerineRasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- şöyle buyurdu:

-Evet (onun içinecir vardır).”[3]

Aynı şekilde bir kimse, dedesinin veya ninesinin veyahut damüslümanlardan başka bir kimse adına sadaka verirse (tasaddukederse), sevâbı ona ulaşır.

İmam Nevevî -Allah ondan râzı olsun-hadisin şerhinde şöyle demiştir:

“Bu hadis, ölen kimse adınaverilen sadakanın, ona fayda vereceğine ve sevâbını onaulaştıracağına delâlet etmektedir. Bu konuda İslâmâlimlerinin de icmâ’ı (sözbirliği) vardır.”

Üçüncüsü:

Babanızın vefâtından sonraannenize, erkek kardeşinize ve kız kardeşinize verilen emeklimaaşına gelince, bu, onların malı sayılır.Artık babanızın malı sayılmaz. Bu sebeple sorunuzdabelirttiğiniz maaşın kendilerine verildiği kişilerin(anneniz, erkek ve kız kardeşinizin) hakları olduğu içinonların izni olmadan bu parayı harcamanız câiz değildir.

Nitekim Abdullah b. Mes’ud’dan -Allah ondanrâzı olsun- rivâyet olunduğuna göre, Nebi -sallallahu aleyhi vesellem- şöyle buyurmuştur:

أَيُّكُمْ مَالُ وَارِثِهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْمَالِهِ؟ قَالُوا : يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا مِنَّا أَحَدٌ إِلَّا مَالُهُ أَحَبُّإِلَيْهِ. قَالَ: فَإِنَّ مَالَهُ مَا قَدَّمَ، وَمَالُ وَارِثِهِ مَا أَخَّرَ.[رواه البخاري]

“Hanginizinvârisinin malı, ona kendi malından daha sevimlidir?

Sahâbe -Allah onlardan râzı olsun-:

-Ey Allah’ın elçisi! Bizden kendi malı,vârisinin malından daha sevimli (kıymetli) olmayankimse yoktur, dediler.

Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- buyurdu ki:

-Onun (sizden birinizin) malı hayattayken(hayır yollarına) harcadığıdır. Vârisinmalı ise, (ölünceye kadar hayır yoluna harcamayıp)geriye bıraktığıdır.”[4]

Hâfız İbn-i Hacer -Allah ona rahmet etsin-hadisin şerhinde şöyle demiştir:

“Yani insanın geridebıraktığı mal, hâlihazırda kendisine nisbetedilmiş olsa bile, vefâtından sonra vârisine intikal etmesiylebirlikte vârise nisbet edilir onun malı sayılır). Malın,hayatta iken sahibine nisbet edilmesi hakikidir. Malın, vârisbırakanın (ölenin) hayatta iken, vârise nisbet edilmesimecâzîdir. Malın, sahibinin vefâtından sonra vârise nisbet edilmesiise hakikidir.

İbn-i Battal ve başkaları şöyledemişlerdir:

Bu hadis, sahibinin âhirette sevâbındanfaydalanabilmesi için malın, takdim edilmesi mümkün olan hayıryollarına harcanması gerektiğine teşvik etmektedir.Çünkü vâris bırakanın (ölenin) geride bıraktığıher şey, artık vârisin mülkü olur.”

Sözün özü; soruda belirttiğinizkişilerin (anneniz, erkek ve kız kardeşinizin) izni olmadanbabanızın adına sadaka vermeniz veya başka bir şekildebu aylıktan bir şey harcamanız câiz değildir. Eğeronlar buna izin verirlerse, bu takdirde babanızın adına sadakavermeniz câiz olur. İzin vermezlerse, câiz değildir. Ayrıcasizin onları bu gibi bir şeye zorlamanız veya istemedikleri birşeye katlanmalarına çalışmanız da câiz değildir.

Bu konuda (12650), (10507) ve(114837) nolu soruların cevaplarına bakabilirsiniz.

Allah Teâlâ en iyibilendir.