İki secde arasında otururken ellerin durumu nasıl olmalıdır (eller nereye konmalıdır)?

Hamd, yalnızca Allah’adır.

Değerliâlim Muhammed b. Salih el-Useymîn’in -Allah ona rahmet etsin- bu meseledekigörüşünün açıklaması daha önce geçmişti. Yine,İbn-i Kayyim’in de -Allah ona rahmet etsin- bu meseledekigörüşünü nakletmiştik.

Bu konuda (107626)nolu sorunun cevabına bakabilirsiniz.

Değerliâlim Muhammed b. Salih el-Useymîn’in -Allah ona rahmet etsin- bu meselede birrisâlesi vardır. Faydalı olacağı düşüncesiyle burisâleyi burada zikredelim:

“Rahmanve Rahîm olan Allah’ın adıyla.

Muhammed b.Salih el-Useymîn’den, değerli âlim muhterem fazîletli kardeşime -AllahTeâlâ onu korusun-

Allah’ın selâmı, rahmeti ve bereketleriüzerinize olsun.

İkisecde arasında sağ elin nereye konulacağı ve nasılolacağı konusunda meydana gelen karmaşık durumunaçıklamasını size sunuyorum:

İkisecde arasında sağ elin konumunun, iki teşehhüdde olduğugibi olacağına ve namaz kılan kimsenin şehâdetparmağını kaldırıp onunla duâ edeceğine Peygamber-sallallahu aleyhi ve sellem-‘in sünneti açıkça delâlet etmiştir.

NitekimAbdullah b. Ömer b. Hattab’tan -AllahTeâlâ ondan râzı olsun- rivâyet olunduğuna göre o şöyledemiştir:

كَانَ النَّبِىُّ صَلَّى اللَّهُعَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا جَلَسَ فِى الصَّلاَةِ وَضَعَ كَفَّهُ الْيُمْنَى عَلَى فَخِذِهِالْيُمْنَى، وَقَبَضَ أَصَابِعَهُ كُلَّهَا، وَأَشَارَ بِإِصْبُعِهِ الَّتِى تَلِىالْإِبْهَامَ، وَوَضَعَ كَفَّهُ الْيُسْرَى عَلَى فَخِذِهِ الْيُسْرَى. [ رواهمسلم ]

“Peygamber-sallallahu aleyhi ve sellem- namazdaoturduğuzaman, sağavucunu sağuyluğunun üzerine koyar, bütünparmaklarını yumar,baş parmağını takip eden (şehâdet) parmağı ileişârettebulunur, sol avucunu da sol uyluğunun üzerine koyardı.” (Sahih-i Müslim; c:1, s: 408-409)

Yine Müslim’in başka rivâyeti şöyledir:

كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّىاللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا جَلَسَ فِي الصَّلاَةِ وَضَعَ يَدَيْهِ عَلَىرُكْبَتَيْهِ، وَرَفَعَ إِصْبُعَهُ الْيُمْنَى الَّتِى تَلِى الْإِبْهَامَ، فَدَعَابِهَا، وَيَدُهُ الْيُسْرَى عَلَى رُكْبَتِهِ الْيُسْرَى بَاسِطُهَا عَلَيْهَا.

“Rasûlullah-sallallahu aleyhi ve sellem- namazdaoturduğuzaman, ellerini dizlerinin üzerine koyar, baş parmağını takip eden sağ (şehâdet)parmağınıyukarı kaldırır ve onunla duâ eder, sol elini de açık bir halde sol dizininüzerine koyardı.”

“… namazda oturduğuzaman” sözü, genel veya mutlaktır. Namazda iki secde arasındakioturuş için de geçerlidir. Buna delâlet eden İmam Ahmed’in, Vâil b.Hucr’dan -Allah ondan râzı olsun- rivâyet ettiği şu hadisdelâlet etmektedir.

Vâil b. Hucr -Allah ondan râzı olsun-şöyle demiştir:

رَأَيْتُالنَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَبَّرَ فَرَفَعَ يَدَيْهِ حِينَ كَبَّرَيَعْنِي اسْتَفْتَحَ الصَّلَاةَ، وَرَفَعَ يَدَيْهِ حِينَ كَبَّرَ، وَرَفَعَ يَدَيْهِحِينَ رَكَعَ، وَرَفَعَ يَدَيْهِ حِينَ قَالَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، وَسَجَدَفَوَضَعَ يَدَيْهِ حَذْوَ أُذُنَيْهِ، ثُمَّ جَلَسَ فَافْتَرَشَ رِجْلَهُ الْيُسْرَى،ثُمَّ وَضَعَ يَدَهُ الْيُسْرَى عَلَى رُكْبَتِهِ الْيُسْرَى، وَوَضَعَ ذِرَاعَهُ الْيُمْنَىعَلَى فَخِذِهِ الْيُمْنَى، ثُمَّ أَشَارَ بِسَبَّابَتِهِ وَوَضَعَ الإِِبْهَامَ عَلَىالْوُسْطَى، وَقَبَضَ سَائِرَ أَصَابِعِهِ، ثُمَّ سَجَدَ، فَكَانَتْ يَدَاهُ حِذَاءَأُذُنَيْهِ. [ رواه أحمد ]

“Peygamber -sallallahu aleyhive sellem-‘i tekbir alırken yani namaza başlama tekbirinde ellerinikaldırırken gördüm. Tekbir alırken ellerinikaldırdı. Rükû ederken ellerini kaldırdı. “Semiallahulimen hamideh” derken ellerini kaldırdı ve secde etti.(Secde sırasında) ellerinikulaklarının hizâsına koydu. Sonra sol ayağınıyayarak oturdu. Sonra sol elini sol dizinin üzerine, sağ dirseğini desağ uyluğunun üzerine koydu.Sonra şehâdet parmağı ileişâret etti, baş parmağını da ortaparmağının üzerine koyarak diğer parmaklarıyla halkayaptı. Sonra secde etti. Bu sırada (secde sırasında)elleri kulaklarınının hizâsında idi.”(Ahmed;4/317. Taberânî; 22/34. Abdurrazzak; 2/68 no: 2522. “el-Fethu’r-Rabbânî; 3/147)

“el-Fethu’r-Rabbânî” kitabının yazarı hadis hakkındaşöyle demiştir:

“Hadisin senedi ceyyiddir.”

Şuayb ve Abdulkadir el-Arnaût,”Zâdu’l-Meâd”; (c:1, s: 238)’e ta’likte bulunurken şöyledemişlerdir:

“Hadisin senedi sahihtir. Nitekim Ebu Davud (1/219)ve Nesâî (3/30) buna yakın bir şekilde rivâyet etmişlerdir.İbn-i Ömer’in, Sahih-i Müslim’deki hadisin bazılafızlarının:

“Peygamber -sallallahu aleyhi vesellem- teşehhüde oturduğu zaman sol elini sol dizinin üzerine,sağ elini de sağ dizinin üzerine koydu ve eliyle elli üç yaptı, şehâdetparmağıyla da işâret etti.”

Şeklinde geçmesine gelince bu, mutlak olanı,mukayyed kılmaz (sınırlamaz).Çünkü Usûl âlimlerinincumhuruna göre mutlakın fertlerinden birisini bir hükümle zikretmek,takyîdi (sınırlandırmayı) gerektirmez. Doğru olan dabudur.

Bazıları Vâil b. Hucr hadisinin şazolduğunu iddia etmişlerdir.Bu doğru değildir.Çünkü hadisâlimlerine göre şaz; güvenilir bir râvînin kendisinden daha güvenilirolan bir râvîye muhalif rivâyette bulunmasıdır. Peki Vâil b. Hucr’unhadisinde muhalefet nerededir? Zira Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-‘den,iki secde arasında sağ elini yaydığı varidolmamıştır. Dolayısıyla (İbn-i Ömer’inhadisi), Vâil’in hadisini destekleyici ve şâhid konumundadır. Buyüzden İbn-i Kayyim -Allah ona rahmet etsin- iki secde arasındasağ elin teşehhüddeki gibi olacağı görüşündedir.”(“Zâdu’l-Meâd”; c: 1, s: 238. Arnavut kardeşlerin tahkiki)

İbn-i Ömer’in -Allah ondan ve babasındanrâzı olsun-:

” … baş parmağını takipeden sağ (şehâdet) parmağını yukarıkaldırır ve onunla duâ ederdi…”

Sözü, şehâdet parmağının duâederken kaldırılacağına bir delildir.Bu, Ahmed’in Müsnedi’nde(4/318) geçen Vâil b. Hucr’un şu hadisini teyid etmektedir:

“…şehâdetparmağını hareket ettirip onunla duâ ederken gördüm…”

Buna göre; kendisine yalvarmış olduğuAllah Teâlâ’nın yüceliğine işâretetmek için her duâ cümlesine geldiğinde şehâdetparmağını hareket ettirmek meşrûdur. Bu hareket ettirmefiili, İbn-i Ömer’in -Allah ondan ve babasından râzı olsun-hadisinde gelen mutlak işâretten fazla bir durumdur.Zirâ bu işâret, sadeceduâ anında değil de oturuşun tamamında olmalıdır.Dolayısıyla şehâdet parmağını sanki bir şeyeişâret ediyormuş gibi kaldırır. Fakat şehâdetparmağı biraz aşağıya doğru eğikolmalıdır. Nitekim Sünen-i Ebî Davud’da (3/32) böylegelmiştir.

Diğer taraftan bu konuda yazmışolduğum şeyin, karmaşık durumu açıklamışolmasını ümit ederim.

Allah’ın selâmı, rahmeti ve bereketleriüzerinize olsun.

Bu yazı, 2.8.1411 Hicrî tarihinde kalemealınmıştır.” (“Mecmû’u Fetâvâ İbn-iUseymîn”; c: 13, s: 195)

Allah Teâlâ en iyi bilendir.