ضابط و چگونگی خانواده‌ای که یک قربانی برایشان کافی است

اولا:

علما ـ به جز حنفیه ـ بر این اتفاق دارند که قربانی شخص برای خودش و خانواده‌اش سنت است و کفایت می‌کند، زیرا در حدیث ابوایوب انصاری ـ رضی الله عنه ـ آمده که وقتی از ایشان درباره‌ی چگونگی قربانی در دوران پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ پرسیدند، گفت: شخص یک گوسفند را برای خود و خانواده‌اش قربانی می‌کرد، پس خود می‌خوردند و دیگران را اطعام می‌کردند، تا آنکه مردم در این مورد مباهات نمودند و اینطور شد که می‌بینی» به روایت ترمذی (۱۵۰۵) و این حدیث را حسن صحیح دانسته است.

پیش‌تر این مساله را در همین سایت بیان نموده‌ایم از جمله در پاسخ به سوالات (45916 ) و (96741 ).

ثانیا:

علما درباره‌ی ضابطه‌ی اهل بیت یا خانواده که یک قربانی برایشان کافی است چهار قول گوناگون دارند:

قول اول: خانواده کسانی هستند که سه شرط در آن‌ها فراهم باشد: شخصی که قربانی می‌کند خرجی آنان را بدهد، با آنان خویشاوند باشد، و با آنان در یک خانه زندگی کند. این مذهب مالکیه است.

در کتاب التاج و الإکلیل (۴/ ۳۶۴) از کتب مالکیه، آمده است:

اگر با او در یک خانه باشد، و خویشاوند او باشد، و خرجی او را بدهد ولو از روی بخشش، بنابراین به سه سبب مباح است: خویشاوندی و هم‌خانگی و دادن خرجی او».

قول دوم: خانواده کسانی هستند که یک نفر خرجی آنان را می‌دهد. این قول برخی از متاخران شافعیه است.

قول سوم: همه‌ی خویشاوند شخصی که قربانی می‌کند خانواده‌ی او هستند، اگر چه خرجی آنان را ندهد.

قول چهارم: همه‌ی کسانی که با شخص قربانی کننده زندگی می‌کنند، اگر چه از خویشاوندان او نباشند. خطیب شربینی و شهاب الرملی، و طبلاوی از متاخرین شافعیه بر این رای هستند، اما علامه ابن حجر هیتمی آن را بعید دانسته است.

از شهاب الرملی ـ رحمه الله ـ پرسیدند: آیا سنت قربانی به جای همه‌ی کسانی که در یک خانه ساکن هستند و خویشاوند یکدیگر نیستند ادا می‌شود؟

وی گفت:

بله، ادا می‌شود. و برخی از متاخرین گفته‌اند شبیه‌تر این است که در حق کسانی ادا شود که خرجی‌شان با اوست فتاوی الرملی (۴/ ۶۷).

ابن حجر هیتمی ـ رحمه الله ـ گوید:

«احتمال دارد منظور نزدیکان مرد و زن او باشند.

و احتمال دارد منظور از اهل بیت در اینجا کسانی باشند که خرجی‌شان با یک نفر باشد ولو از روی بخشش.

و سخن ابوایوب که مرد برای خود و برای اهل بیتش ذبح می‌کرد احتمال هر دو معنی را دارد.

و شاید منظور ظاهرش باشد، یعنی کسانی که در خانه‌ای ساکن هستند که به هم متصل است، اگرچه میان‌شان خویشاوندی نباشد و برخی به قطع این را گفته‌اند، هرچند بعید است» تحفة المحتاج (۹/ ۳۴۵).

حاصل آنکه فرزند بزرگی که در خانه‌ای مستقل از پدرش زندگی می‌کند برای وی مشروع آن است که یک قربانی خاص برای خودش ذبح نماید و قربانی پدر برای وی کافی نیست، زیرا این فرزند دیگر از اهل بیت پدر نیست بلکه خود خانه‌ای مستقل دارد.

و اگر فرزند، پدرش را در خرید قربانی کمک کند ان شاءالله پاداش خواهد داشت، اما این پاداش، اجر صدقه و بخشش است نه اجر قربانی.

مراجعه نمایید به سوال شماره (41766 ).

و الله اعلم