Sabah namazının iki rekat kılınmasının hikmeti

Cevap:

Hamd, yalnızca Allah’adır.

Birincisi:

Allah Teâlâ, gece ve gündüzolmak üzere günde beş vakit namazı kullarına farzkılmış, hikmeti ve ilmiş gereği her namazın rekatsayısını da halihazırda olduğu gibi tayinetmiştir. Bu sebeple bizim üzerimize düşen görev; AllahTeâlâ’nın emrine teslim olmak, O’na boyun eğmek, O’nun emrine itaatetmek ve elçi ile mü’minlerin dedikleri gibi şöyle demektir: “İşittikve itaat ettik.”[1]

Bu konuda daha faydalıbilgi için (65877) nolu sorunun cevabına bakabilirsiniz.

İkincisi:

Nebi -sallallahu aleyhi vesellem-‘in hanımı Âişe’den -Allah ondan râzı olsun- rivâyetolunduğuna göre, o şöyle demiştir:

فُرِضَتِ الصَّلَاةُ رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِفِي الْحَضَرِ وَالسَّفَرِ، فَأُقِرَّتْ صَلَاةُ السَّفَرِ، وَزِيدَ فِي صَلَاةِالْحَضَرِ. [ رواه البخاري ومسلم ]

“Namaz,(Mirac’ta) mukimlikveyolculuk hallerindeikişerrekat olarak farz kılındı. Son­ra yolculuk namazı olduğu gibi bırakıldı, mukimlik namazınailâve edildi.”[2]

İbn-i Receb -Allah ona rahmetetsin- hadisin şerhinde şöyle demiştir:

“Âişe -Allah ondanrâzı olsun- şunu demek istemektedir: Allah Teâlâ, İsrâ gecesindeelçisi Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-‘e beş vakit namazı farzkıldıktan sonra Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem- yeryüzüne indi.Cebrail -aleyhisselâm-, Beytul-Makdis’te ona imam olarak kıldırdığınamazı, mukimlik ve yolculuk hallerinde olmak üzere iki rekattanibaretti.Sonra yolculuk namazı olduğu gibi bırakıldı,mukimlik halindeki namaza ise ikişer rekat ilave edildi. Âişe’nin-Allah ondan râzı olsun- kasdettiği; özellikle dörtrekatlı namazlardır.”[3]

Yine Âişe -Allah ondanrâzı olsun- şöyle demiştir:

فَرْضُ صَلَاةِ السَّفَرِ وَالْحَضَرِرَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ، فَلَمَّا أَقَامَ رَسُولُاللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالْمَدِينَةِ : زِيدَ فِي صَلَاةِالْحَضَرِ رَكْعَتَانِ رَكْعَتَانِ ، وَتُرِكَتْصَلَاةُ الْفَجْرِ لِطُولِ الْقِرَاءَةِ، وَصَلَاةُ الْمَغْرِبِ لِأَنَّهَا وِتْرُالنَّهَارِ. [ رواه ابن خزيمة وابن حبان وحسنه الشيخ شعيب الأرناؤوط في تعليقهعلى صحيح ابن حبان]

“Sefer ve hazar (mukimlik) namazı, (Mirâc’da)ikişer rekat olarak farz kılındı.Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Medine’de ikâmet etmeye başlayınca, hazar namazınaikişer rekat daha ilave edildi.Sabah namazı ise, kıraatınınuzunluğu sebebiyle ikirekat olarak bırakıldı. Akşamnamazı da gündüzün vitri sayıldığıiçin olduğu gibi (üç rekat olarak) bırakıldı.”[4]

Başka bir rivâyet iseşöyledir:

كَانَ أَوَّلَ مَا افْتُرِضَ عَلَى رَسُولِ اللهِصَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الصَّلَاةُ : رَكْعَتَانِ رَكْعَتَانِإِلَّا الْمَغْرِبَ، فَإِنَّهَا كَانَتْ ثَلَاثًا، ثُمَّ أَتَمَّ اللهُ الظُّهْرَوَالْعَصْرَ وَالْعِشَاءَ الْآخِرَةَ أَرْبَعًا فِي الْحَضَرِ، وَأَقَرَّالصَّلَاةَ عَلَى فَرْضِهَا الْأَوَّلِ فِي السَّفَرِ. [وحسنه محققو المسند]

“Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-‘e farzkılınan şeylerin ilki namazdı ve ikişer rekattı. Akşam namazı bunundışındadır. Zirâ akşam namazı üç rekat idi. SonraAllah Teâlâ, hazarda (mukimlikhalinde) öğle, ikindi ve yatsı namazlarınıdört rekata tamamladı. Seferde ise, namazı ilk farzkıldığı haldeki gibi (ikişer rekat olarak)bıraktı.”[5]

Bu hadis, namazın ilkfarz kılındığı zaman, ikişer rekat olduğunubeyan etmektedir. Daha sonra seferde olduğu gibi (ikişer rekatolarak) bırakılmış, hazarda ise, ikişer rekat ilaveedilmiştir. Dolayısıyla öğle, ikindi ve yatsınamazlarına ikişer rekat ilaver edilmiş, sabah namazı ise,kıraatının uzunluğu sebebiyle iki rekat olarakbırakılmıştır. Bunun içindir ki Rasûlullah -sallallahualeyhi ve sellem-, sabah namazının iki rekatındakıraatını uzun tutar, diğer namazlarda uzun tutmazdı.Nitekim İmam Ahmed’in rivâyet ettiği hadiste olduğu gibi, bazen sabahnamazının farzında Saffât sûresini okurdu.[6]Bazen de Rum sûresini okurdu.[7]Bazen de her rekatta altmış ila yüz âyet arasında okurdu.[8]

Sabah namazındakıraatın uzun oluşu sebebiyle, ilk farz kılındığındakigibi iki rekat olarak karar kılınmıştır. Yoksa sabahnamazı, kıraatının uzun oluşu sebebiyle iki rekatnoksanlaştırılmamıştır.

Şeyhulislâm İbn-iTeymiyye -Allah ona rahmet etsin- bu konuda şöyle demiştir:

“Allah Teâlâ, Mekke’debeş vakit namazları farz kıldığı zaman,ikişer rekat olarak farz kılmıştır. Sonra seferde ikirekatta karar kılmış, hazarda ise (iki rekat) ilaveedilmiştir.

Nitekim Âişe’den -Allahondan râzı olsun- rivâyet olunduğuna göre, o şöyledemiştir:

لَمَّا هَاجَرَ إلَى الْمَدِينَةِزِيدَ فِي صَلَاةِ الْحَضَرِ، وَجُعِلَتْ صَلَاةُ الْمَغْرِبِ ثَلَاثًا؛لِأَنَّهَا وِتْرُ النَّهَارِ، وَأَمَّا صَلَاةُ الْفَجْرِ فَأُقِرَّتْرَكْعَتَيْنِ؛ لِأَجْلِ تَطْوِيلِ الْقِرَاءَةِ فِيهَا، فَأَغْنَى ذَلِكَ عَنْ تَكْثِيرِ الرَّكَعَاتِ.

“(Rasûlullah-sallallahu aleyhi ve sellem-) Medine’ye hicret ettiği zaman hazarnamazına (ikişer rekat) ilave edildi. Akşam namazıise, gündüzün vitri olduğu için üç rekat olarak farzkılındı.Sabah namazına gelince, kıraatınınuzun oluşu sebebiyle iki rekat olarak karar kaldı. Zirâ bu, rekatlarınıarttırmanın yerine geçer.”[9]

Cuma namazının hutbesebebiyle iki rekat kısaltılması da böyledir.

Nitekim Mü’minlerin annesiÂişe’den -Allah ondan râzı olsun- rivâyet olunduğunagöre o şöyle demiştir:

اِفْتَرَضَ اللَّهُ تَعَالَىالصَّلَاةَ عَلَى نَبِيِّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِمَكَّةَرَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ ، إِلَّا صَلَاةَالْمَغْرِبِ فَإِنَّهَا وِتْرُ النَّهَارِ، فَلَمَّا هَاجَرَ إِلَى الْمَدِينَةِاتَّخَذَهَا دَارَ هِجْرَةٍ ، وَأَقَامَ بِهَا زَادَ إِلَى كُلِّ رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ إِلَّا صَلَاةَ الْمَغْرِبِ فَإِنَّهَا وِتْرُالنَّهَارِ، وَإِلَّا صَلَاةَ الْغَدَاةِ يُطِيلُ فِيهَا الْقِرَاءَةَ ، وَإِلَّاالْخُطْبَةَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ ، وَصَلَاتَهَا رَكْعَتَيْنِ مِنْ أَجْلِالْخُطْبَةِ. [رواه ابن الأعرابي في معجمه]

“Allah Teâlâ, Nebisi -sallallahu aleyhi vesellem-‘e Mekke’de namazı ikişer rekat olarak farz kıldı.Ancak akşam namazı, gündüzün vitri sayıldığı içinolduğu gibi (üç rekatolarak) bırakıldı. Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem-Medine’ye hicret ettikten sonra hicret yurdu edinip orada ikâmet etmeyebaşlayınca, her iki rekata iki rekat daha ilavet etti. Gündüzün vitrisayıldığı için akşam namazı,kıratını uzun tuttuğu için sabah namazı ve Cuma günühutbe sebebiyle Cuma namazı bunun dışında (ikişerrekat olarak) bırakıldı.”[10]

İbn-i Kudâme -Allah onarahmet etsin- bu konuda şöyle demiştir:

“Ömer’den -Allahondan râzı olsun- rivâyet olunduğuna göre o şöyledemiştir:

‘Cuma namazı, hutbesebebiyle kısaltılmıştır.’

Âişe’nin sözüde bunun gibidir.

Saîd b. Cubeyr şöyledemiştir:

‘Cuma namazı dörtrekat idi. Daha sonra hutbe, iki rekatın yerine geçti (ve iki rekat olarakkısaltıldı).”[11]

Allah Teâlâ en iyi bilendir.