حکم شورش و خروج علیه حکامی که مرتکب معاصی و گناهان کبیره می‌شوند

شیخ عبدالعزیز بن باز ـ رحمه الله ـ در پاسخ به اینسوال می‌گویند:

«بسم الله الرحمن الرحیم

ستایش مخصوص الله پروردگار جهانیان است و درود و سلام بررسول الله و بر آل و اصحاب او و همه‌ی کسانی باد که رهنمون آنان را درپی گیرند اما بعد:

الله عزوجل می‌فرماید:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواأَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْتَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَبِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا [نساء:۵۹]

(ای کسانی که ایمان آورده‌اید الله را اطاعتکنید و پیامبر را اطاعت کنید و (نیز) اولیایامر خود را پس هرگاه در امری اختلاف نظر یافتید اگر به الله وروز آخرت ایمان دارید آن را به [کتاب] الله و [سنت] پیامبر عرضهکنید. این بهتر و نیک‌فرجام‌تر است.)

این آیه نص بر وجوب طاعت اولوالامر یعنی امراو علما است و سنت رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ نیزبیان داشته که این طاعت لازم است و در امری که (معروف) باشد (نهمنکر) فرض است.

نصوصی که در سنت آمده معنای این آیه راتبیین نموده و لفظ مطلق آیه را مقید به این نمودهکه منظور اطاعت آنان در معروف است [بنابراین] بر مسلمان لازم است که در امرِمعروف از والیان امر اطاعت کنند نه در گناهان پس اگر به معصیت امرکردند اطاعت نمی‌شوند اما [با این وجود] به سبب آن خروج بر آن‌هاجایز نیست زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلمـ می‌فرماید: آگاه باشید؛ کسی که امیری بروی گماشته شد و دید که مرتکب معصیتی می‌شود آنمعصیت را بد بدارد اما دست از طاعت نکشید. و همچنین می‌فرماید:کسی که از طاعت بیرون رود و جماعت را رها کند و [در این حال]بمیرد به مرگی جاهلی مرده است. و رسول الله ـ صلی اللهعلیه وسلم ـ می‌فرماید: بر انسان شنیدن و اطاعت کردن درآنچه دوست دارد و دوست ندارد واجب است مگر آنکه او را به گناهی فرمان دهند؛پس اگر به گناه فرمان داده شد نه می‌شنود و نه اطاعت می‌کند. صحابهنیز هنگامی که از وی شنیدند [در آینده]امیرانی خواهند آمد که برخی کارهایشان را نیکمی‌بینند و برخی دیگر را انکار می‌کنند بهایشان گفتند: پس [در آن حال] ما را به چه چیزی امر می‌کنید؟فرمود: حق آنان را ادا کنید و حقتان را از الله بخواهید.

عبادة بن صامت ـ رضی الله عنه ـ می‌گوید: «با رسولالله ـ صلی الله علیه وسلم ـ بر شنیدن و اطاعت در خوشی وناخوشی و سختی و آسانی و در صورت آنکه مورد تبعیض قرارگیریم بیعت نمودیم و بر این [بیعتنمودیم] که در امر [حکومت] با اهل آن در نیفتیم و فرمود: مگرآنکه کفری آشکار ببینید که نزد خود برای آن از سویالله برهانی داشته باشید. این نشان می‌دهد که نزاع وکشمکش با والیان امور و خروج و شورش علیه آنان جایز نیستمگر آنکه کفری آشکار ببینند که برایش برهانی آشکار ازسوی خداوند داشته باشند؛ و این نیست مگر برای آنکه شورشعلیه والیان امور فسادی بزرگ و شری بس عظیم را سببمی‌شود که امنیت را از بین برده و حقوق را تباه می‌کند کهدر آن صورت نه پس زدن ظالم ممکن است و نه یاری مظلوم و شریبسیار رخ خواهد داد.

بنابراین اگر مسلمانان کفری آشکار دیدند کهبرایش دلیلی آشکار از سوی خداوند دارند در آن صورتاشکالی ندارد که در صورت توان بر آن سلطان خارج شوند و او را برکنار کننداما اگر قدرتش را ندارند نباید خروج کنند یا اگر خروجشان شریبزرگتر را پدید می‌آورد برای رعایت منافع عمومیخروجشان جایز نخواهد بود.

قاعده‌ی شرعی که بر آن اجماع شده اینگونه است که:از بین بردن یک شر با شری بدتر از آن جایز نیست. بلکه شر را باید با چیزی ازبین برد که آن را کاملا بردارد یا کم کند اما سعی در ازبین بردن شر با شری بدتر به اجماع مسلمانان جایز نیست.

بنابراین گروهی که می‌خواهند سلطانی را کهکفری آشکار انجام داده برکنار کنند اگر توانایی آن را دارند ومی‌توانند بدون به وجود آمدن فسادی بزرگ علیه مسلمانانامامی صالح و نیک را به جایش بگذارند کارشان اشکالی ندارداما اگر بر این خروج فسادی بزرگ و از بین رفتن امنیت وظلم به مردم و کشته شدن کسانی که مستحق قتل نیستند و دیگر مفاسدعظیم مترتب شود کارشان جایز نیست بلکه باید صبرپیشه کرد و برای کم کردن شر و بیشتر شدن خیر اجتهاد نمودو این همان راه درستی است که باید پیش گرفته شودزیرا مصالح کلی مسلمانان در آن است و به واسطه‌ی این کارشر و بدی کم می‌شود و خیر و نیکی افزون می‌گرددو امنیت و سلامت مسلمانان از شری بزرگتر تامین می‌شود. ازالله برای همه توفیق و هدایت را خواستاریم».

مجموع فتاوای علامه بن باز (۸/ ۲۰۲ –۲۰۴).

والله اعلم.