قضای رمضان را بدون آن‌که از شب نیت داشته باشد انجام می‌داد، به این شکل که صبح‌ها آن را نیت می‌کرد؛ اکنون باید چکار کند؟

واجب آن است که برای هر روزهٔ واجبی، از شب نیت آن را داشت و این قول جمهور علماست زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «کسی که پیش از فجر نیت روزه نکند روزه ندارد» به روایت ابوداوود (۲۴۵۴) و ترمذی (۷۳۰) و نسائی (۲۳۳۱) و در لفظ نسائی آمده است: «کسی که پیش از فجر ـ از شب ـ قصد روزه نکند روزه ندارد». این حدیث را آلبانی در «صحیح ابوداوود» صحیح دانسته است.

ترمذی ـ رحمه الله ـ در پی این روایت می‌گوید: «معنای آن نزد اهل علم این است که هر کس پیش از طلوع فجر در رمضان ـ یا برای قضای رمضان یا روزهٔ نذر ـ نیت روزه نکند، روزه ندارد. یعنی اگر در شب نیتش نکند [به عنوان روزهٔ رمضان یا قضا یا نذر] برایش درست نخواهد بود.

اما روزهٔ تطوع (مستحب) را مباح است که بعد از صبح نیت کند و این قول شافعی و احمد و اسحاق است».

ابن قدامه ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «اگر فرض باشد مانند روزه رمضان ـ در ادا و قضایش ـ و نذر و کفاره؛ نزد امام ما [امام احمد] و مالک و شافعی شرط است که از شب نیت کند…» سپس به حدیث پیشین استناد می‌کند. (المغنی: ۳/ ۱۰۹).

امام ابوحنیفه ـ رحمه الله ـ در این باره با جمهور علما مخالفت کرده و برخی از انواع روزه را با نیت به هنگام روز جایز دانسته است، اما با این حال دربارهٔ این‌که قضای رمضان بدون داشتن نیت از شب درست نیست با آنان موافق است، بلکه برخی از علمای مذهب حنفی اجماع را بر این مسئله ذکر کرده‌اند.

کاسانی حنفی ـ رحمه الله ـ در «بدائع الصنائع» (۲/ ۵۸۵) می‌گوید:

بهتر در همهٔ روزه‌ها این است که در صورت توان از وقت طلوع فجر نیت کند…

و اگر پس از طلوع فجر نیت کرد و آن روزه قرض (قضا) بود، به اجماع جایز نیست».

وی منظور از روزهٔ دَین (قرض) را بیان کرده (۲/ ۵۸۴) می‌گوید: «منظور روزهٔ قضا و کفاره و نذر مطلق است».

همچنین «رد المحتار» ابن عابدین (۲/ ۳۸۰) را ببینید.

برای مطالعهٔ بیشتر، پاسخ شمارهٔ (192428) را مطالعه کنید.

بر این اساس، روزهٔ دوست شما به عنوان قضای رمضان با نیت در هنگام روز نزد عموم ائمه درست نیست.

بنابراین ایشان باید روزهٔ آن روزها را تکرار کند و کفاره‌ای بر عهده‌اش نیست، چنان‌که در پاسخ به پرسش شمارهٔ (26865) گذشت.

و این حکم تکرار روزه‌ها مربوط به قضای سال اخیر است که هنوز وقت برای قضایش باقی است.

اما دربارهٔ سال‌های گذشته، برخی از علما مانند شیخ الاسلام ابن تیمیه ـ رحمه الله ـ این قول را برگزیده‌اند که هرکس عبادتی را از روی جهل به شکل خطا انجام دهد و وقتش خارج شود، لازم نیست که آن را اعاده کند، و ما سخن ایشان را در پاسخ به پرسش شمارهٔ (150069) نقل کرده‌ایم.

بنابراین اگر دوست شما این قول را انتخاب کند امیدوارم اشکالی نداشته باشد.

والله اعلم