راست کردن صف در نماز و بهم چسبیدن در صف واجب است

مرتب کردن صف‌ها در نماز واجب است وپیش‌تر در پاسخ به سوال شماره‌ی (36881) در این بارهتوضیح داده‌ایم.

در این مورد تفاوتیمیان صف نماز عید و دیگر نمازها نیست.

و یکی از موارد در مرتبکردن صف‌ها، کامل نمودن صف‌ها و به هم پیوسته بودن نمازگزاران و نبودن فاصلهمیان آنان است. ابوداود (۶۶۶) از عبدالله بن عمر ـرضی الله عنهما ـ از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـروایت نموده که فرمودند: صف‌ها را [به درستی] برپا دارید، شانه‌هارا در یک خط قرار دهید و جاهای خالی را پر کنید ودر مقابل دستان برادرانتان نرم باشید و برای شیطان جایخالی مگذارید و هر که صفی را وصل نماید الله او را وصلدارد، و هر که صفی را قطع کند الله او را قطع نماید آلبانیاین روایت را صحیح دانسته است.

همچنین مسلم(۴۳۰) از جابر بن سمرة ـ رضی الله عنه ـ روایتنموده که گفت: پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ نزد ما آمد وفرمود: آیا همانطور که ملائکه نزد پروردگارشان به صف می‌ایستند،به صف نمی‌ایستید؟ گفتیم: ای پیامبر خدا،ملائکه چگونه در برابر پروردگار به صف می‌ایستند؟ فرمود: [اول] صف‌هاینخست را کامل می‌کنند و در صف راست می‌ایستند.

و ابوداود (۶۷۱) ونسائی (۸۱۸) از انس بن مالک ـ رضی الله عنه ـروایت کرده‌اند که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـفرمودند: صف نخست را کامل کنید، سپس صف بعد از آن را، و بگذارید هرکمبودی که می‌ماند در صف آخر باشد آلبانی در صحیح سننابی‌داود آن را صحیح دانسته است.

باجی ـ رحمه الله ـ می‌گوید:

واجب است که اول صف نخست تکمیل شود سپس بعدی، و اگرنقصی باقی ماند در صف آخر باشد (المنتقی شرح الموطأ: ۱/۳۸۶).

در دایرة المعارف فقهی (۲۷/ ۳۶)آمده است:

«از جمله موارد مرتب کردن صف‌ها، کامل کردن صف اول و سپس صف بعدیاست، و اینکه صف دوم شروع نشود مگر پس از کامل شدن صف اول، و به همینصورت. و فقها در این مورد متفق هستند.

بنابراین تا وقتی صفی ناقص یا جایخالی در برابر نمازگزار است نباید در صف [عقب‌تر] بایستد، بلکهباید از صف‌ها عبور کند و جای خالی موجود در صف‌های جلورا پر کند».

از شیخ بن باز ـ رحمه الله ـ پرسیده شد: اگر در نمازتراویح یا قیام به سبب بیرون رفتن برخی ازنمازگزاران صفی ناقص شد آیا باید امام از کسانی که در صفدوم هستند بخواهد تا صف اول را کامل کنند؟

ایشان گفتند: برای نمازگزاران واجب است که در نماز فرضیا نفل صف نخست و سپس صف بعد را کامل کنند، زیرا پیامبر ـصلی الله علیه وسلم ـ به این کار امر نموده و تشویق کردهاست؛ ایشان ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: صف‌هایتانرا مرتب کنید و جاهای خالی را پر کنید و فرمود: آیا همانطور که ملائکه نزد پروردگارشان به صف می‌ایستند،به صف نمی‌ایستید؟ گفتند: ای پیامبر خدا، ملائکهچگونه در برابر پروردگار به صف می‌ایستند؟ فرمود: صف‌های نخسترا [اول] کامل می‌کنند و در صف راست می‌ایستند (مجموعفتاوی ابن باز: ۳۰/ ۱۲۴ ـ۱۲۵).

شیخ ابن عثیمین ـ رحمه الله ـ می‌گوید:

درخواست مرتب کردن صف‌ها در نماز عید و نماز استسقاء توسط امامهمانند دیگر نمازها مشروع است، زیرا هر نمازی که خواندن آن بهجماعت جایز است، برای امام مشروع است که به نمازگزاران اگر در صف‌هاهستند تذکر دهد و بگوید: استووا، اعتدلو (مرتب شوید، راستبایستید) (لقاء باب المفتوح: ۹/ ۴۶).

وی همچنین می‌گوید:

بسیاری از امامان و نمازگزاران مساله‌ی مرتب کردنصف‌ها را نادیده می‌گیرند و گاه صف را می‌بینیکه پر از جاهای خالی است و کسی آن را پر نمی‌کند کهاین کار اشتباهی است، زیرا پیامبر ـ صلی اللهعلیه وسلم ـ امر به مرتب کردن صف‌ها نموده و خبر داده‌اند که ملائکه نزدالله عزوجل راست و مرتب می‌ایستند (فتاوی نور علی الدرب:۱۱۱/ ۱۶۱).

و اگر مردم در حالی که صف جای خالی دارد نمازبخوانند کار درستی نکرده‌اند اما نمازشان صحیح است.

حافظ ابن حجر ـ رحمه الله ـ می‌گوید:

با وجود قول به واجب بودن مرتب کردن صف‌ها، نماز کسی که ازاین امر مخالفت نماید و [در صف] مرتب نایستد صحیح است(فتح الباری: ۲/ ۲۱۰).

والله اعلم