صیغهٔ تکبیر در نماز عید

تکبیر با صیغهٔ الله أكبر، الله أكبر الله أكبر لا إله إلا الله، والله أكبر الله أكبر ولله الحمد از ابن مسعود ـ رضی الله عنه ـ و دیگر سلف ثابت شده، چه با گفتن سه الله اکبر در آغاز یا با دو بار. نگا: مصنف ابن ابی شیبه (۲/ ۱۶۵ ـ ۱۶۸) و إرواء الغلیل (۳/ ۱۲۵).

اما دربارهٔ صیغهٔ اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيرًا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرًا وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا … امام شافعی رحمه الله می‌گوید:

و اگر بر آن افزود و گفت: اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيرًا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرًا وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا اللَّهُ أَكْبَرُ وَلَا نَعْبُدُ إلَّا اللَّهَ مُخْلِصِينَ له الدَّيْنَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ صَدَقَ وَعْدَهُ وَنَصَرَ عَبْدَهُ وَهَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ وَاَللَّهُ أَكْبَرُ پس خوب است.

(الأم: ۱/ ۲۴۱).

ابواسحاق شیرازی در المهذب (۱/ ۱۲۱) می‌گوید:

زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ این را بر روی صفا گفتند.

و مساله در این مورد وسیع است و جا دارد، زیرا امر به تکبیر به صورت مطلق وارد شده و پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ صیغهٔ خاصی را مشخص نکرده. الله متعال می‌فرماید:

وَلِتُكَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ [بقره: ۱۸۵]

(و تا الله را برای آنکه هداییتان کرد تکبیر گویید).

صنعانی ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «در شرح روش‌های گوناگون و ترجیحاتی از برخی ائمه وارد شده که دال بر وسیع بودن امر است و [همینطور] ورود مطلق آیه همین را می‌رساند».

(سبل السلام: ۲/ ۷۲).

ابن حبیب می‌گوید: دوست داشتنی‌ترین تکبیر نزد من: الله أكبر، الله أكبر، لا إله إلا الله والله أكبر، ولله الحمد على ما هدانا، اللهم اجعلنا لك من الشاكرين. اصبغ این را می‌افزود: الله أكبر كبيراً، والحمد لله كثيراً، وسبحان الله بكرة وأصيلاً، ولا حول ولا قوة إلا بالله است و هرچه بیفزایی یا کم کنی یا جز آن گویی اشکالی ندارد.

(عقد الجواهر الثمینة: ۳/ ۲۴۲)

سحنون می‌گوید: به ابن قاسم گفتم: آیا مالک به شما گفته که تکبیر چگونه است؟ گفت: خیر. سپس گفت: مالک در این موارد چیزی را تعیین نمی‌کرد».

(المدونة: ۱/ ۲۴۵).

امام احمد می‌گوید: این [مساله] فراخ است. و ابن العربی می‌گوید: علمای ما تکبیر مطلق (بدون تعیین صیغه) را برگزیده‌اند که این ظاهر قرآن است و به آن گرایش دارم.

(الجامع لأحکام القرآن: ۲/ ۳۰۷).

از جمله صیغه‌های تکبیر که از سلف به ثبوت رسیده:

ـ الله أكبر، الله أكبر، الله أكبر، ولله الحمد، الله أكبر وأجل، الله أكبر على ما هدانا. به روایت بیهقی (۳/ ۳۱۵) از ابن عباس ـ رضی الله عنهما ـ و آلبانی در إرواء الغلیل (۳/ ۱۲۶) آن را صحیح دانسته است.

ـ ابن حجر می‌گوید: اما دربارهٔ صیغهٔ تکبیر، صحیح‌ترین چیزی که وارد شده صیغه‌ای است که عبدالرزاق با سند صحیح از سلمان روایت کرده است که گفت: تکبیرِ الله گویید: الله أكبر، الله أكبر، الله أكبر كبيراً (فتح الباري: ۲/ ۴۶۲).

پایبندی به آنچه از صحابه ـ رضی الله عنهم ـ وارد شده بهتر است.

والله اعلم

همچنین مراجعه نمایید به پاسخ شمارهٔ (36442).